Sosyal güvenlik sisteminde kısa vadeli sosyal riskler iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık gibi durumlardır. Uzun vadeli sosyal riskler ise malullük, yaşlılık ve ölümden oluşmaktadır. Bu gibi durumlarda rapor parası hesaplama yöntemi Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na tabidir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu; iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık gibi durumları kısa vadeli sigorta kolları kapsamında inceleyerek bu sigorta kollarından yapılan yardımları 16.maddede detaylı bir şekilde açıklamıştır. İlgili sigortalar kapsamında sağlanan ortak hak, sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği verilmesidir.
Bu yazımızda geçici iş göremezlik ödeneğinin verilme şartları, süresi ve geçici iş göremezlik ödeneğinin hesaplanması gibi konulara ayrıntılı bir şekilde yer veriyoruz.
Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Hesaplanması
5510 sayılı Kanuna göre geçici iş göremezlik ödeneğinin miktarı sigortalının günlük kazancı esas alınarak belirlenmektedir. Günlük kazancın nasıl hesaplanacağı Kanunun 17.maddesinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Buna göre günlük kazanç; iş kazasının veya doğumun gerçekleştiği tarihten, meslek hastalığı veya hastalık durumlarında ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki, 12 aydaki, son 3 ay içinde hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Günlük Kazancın Hesaplanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Günlük kazancın hesaplanma sürecinde sigortalının son 12 aydaki çalışma durumuna bağlı olarak dikkat edilmesi gereken önemli noktalar bulunmaktadır. Buna göre;
- Günlük kazancın hesabında olayın gerçekleştiği aydaki gün ve prime esas kazançlar dikkate alınmamakta, hesaba bir önceki aydan itibaren başlanmaktadır.
Örneğin; 19.01.2024 tarihinden başlayarak 10 gün istirahat raporu alan sigortalının günlük kazancının hesabında Ocak 2024 dönemindeki 19 günlük süre dikkate alınmadan 2023/12, 2023/11 ve 2023/10. aylara ait gün ve prime esas kazançlar toplamına bakılacaktır.
- 12 aylık dönemde hiç çalışmamış ve herhangi bir ücret almamış olan sigortalı, çalışmaya başladığı ay içerisinde iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrarsa, sigortalının çalışmaya başladığı tarih ile iş göremezliğe uğradığı tarih arasındaki prime esas kazanç toplamının çalıştığı gün sayısına bölünerek günlük kazanca ulaşılacaktır.
Örneğin; 01.06.2021 tarihinden itibaren çalışmaya başladığı işyerinde 13.06.2021 tarihinde iş kazası geçiren ve çalışmaya başladığı tarihten önceki 12 aylık dönemde sigortalı çalışması bulunmayan sigortalının SGK rapor parası hesaplama işlemi için günlük kazancı şu şekilde hesaplanır:
Sigortalının 01.06.2021 ile 12.06.2021 tarih aralığında elde ettiği kazanç 1.200 TL’dir. Buna göre günlük kazancı 1.200 / 12 = 100 TL olarak hesaplanacaktır.
- Son 12 aylık süre zarfında çalışması olmasına rağmen son 3 ay içerisinde hiç çalışması olmayan sigortalının günlük kazancı hesap edilirken, bir önceki 3 aylık döneme bakılır ve varsa buradaki kazanç toplamı gün sayısına bölünerek günlük kazanç hesaplanır.
- Sigortalının son 3 ayda tam çalışmamış olduğu durumlarda, kişinin çalıştığı gün kadar olan kazanç toplamı gün sayısına bölünerek günlük kazancın tespiti yapılır.
Örneğin; 04.04.2023 tarihinde iş kazasına uğrayan sigortalının iş kazası rapor parasını hesaplarken, ocak, şubat ve mart aylarında toplam 52 gün çalışmışsa, bu dönemdeki kazancı 52’ye bölünerek günlük kazancı bulunacaktır.
- Önceki dönemlerde çalışması bulunmayan sigortalının çalışmaya başladığı gün iş kazası geçirmesi durumunda günlük kazancı; aynı veya benzer işte çalışan emsal sigortalının günlük kazancı esas alınarak tespit edilir.
- İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereği sigortalıya ücret, ikramiye, zam ve tazminat mahiyetinde yapılan ödemelerde ödenek ve gelirin hesabına esas alınan 3 aylık dönemden önceki aylar dikkate alınmaz.
- Sigortalının son 3 aydaki kazancı hesaplanırken, aynı dönemde farklı işyerlerindeki gelirleri de ayrıca hesaplamaya dahil edilir.
- Meslek hastalığı kişinin sigortalı olarak çalıştığı son işinden ayrıldığı tarihten 1 yıl geçtikten sonra meydana çıkmış ise, son işinden ayrıldığı tarih esas alınarak sigortalının günlük kazancı hesaplanacaktır.
- Sigortalının günlük kazancı hesap edilirken işveren tarafından prim, ikramiye mahiyetinde ödemeler yapıldığı tespit edilirse, günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca, %50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamayacaktır.
Örneğin;
Sigortalıya 2024 yılı Ocak ayında 24.000 TL ücret ve 20.000 TL ikramiye ödendi ise ve ay içindeki prim ödeme gün sayısı da 30 gün ise bu sigortalının günlük kazancı şu şekilde hesaplanacaktır:
Günlük Kazanç = (24.000 TL ücret) / 30 = 800 TL
Ay içerisinde ikramiye de almış olan ve günlük kazancı 800 TL olarak hesaplanan bu sigortalının günlük kazancı en fazla 1200 TL olarak hesaplanabilecektir.
Oysa hesaplamaya ikramiye de katılmış olsaydı günlük kazancın;
(24.000 + 20.000) / 30 = 1.466 TL olarak hesaplanması gerekirdi.
- 4b sigortalıları için aylık prime esas kazanç, PEK alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartı ile kendileri tarafından beyan edilecek olan günlük kazancın otuz katı tutarında olduğundan, geçici iş göremezlik ödeneğine esas tutarların hesabı buna göre yapılır.
Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Tutarı
Geçici iş göremezlik ödeneği yatarak tedavilerde günlük ücretin yarısı, ayakta tedavilerde ise günlük ücretin üçte ikisi oranında ödenir. Geçici iş göremezlik ödeneğinin ödeme süresi raporun hangi sigorta kolu ve vaka türünden düzenlendiğine göre değişiklik göstermektedir.
| İş Kazası ve Meslek Hastalığı | Hastalık | Analık |
| Raporun her günü için ödenir. | Raporun 3’üncü gününden başlamak üzere ödeme yapılır. 2 günlük veya 1 günlük raporlara ödeme yapılmaz. | Raporun her günü için ödenir. |
Geçici İş Göremezlik Ödeneklerinden Yararlanma Şartı
İş Kazası ve Meslek Hastalığı sigorta kolundan geçici iş göremezlik ödeneği almak için herhangi bir prim ödeme gün sayısı şartı aranmamaktadır.
Hastalık sigortasında, hastalığa uğrayan sigortalının iş göremezliğin başladığı tarihten önceki 1 yıl içerisinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta kolları primi ödenmiş olması gerekir.
Analık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneği (doğum rapor parası) ödenebilmesi için de doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta kolları primi ödenmiş olması gerekir. Tekil gebeliklerde doğumdan önceki ve sonraki 8’er haftalık sürede bu ödenek verilir. Çoğul gebeliklerde ise doğumdan önceki 10 hafta ve doğumdan sonraki 8 hafta içerisinde, çalışmadığı her gün için sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.
