BaordEx dünya üzerindeki 1.7 milyon yöneticinin verilerinin algoritmasını çıkararak, mapping (haritalama) tekniği ile bunlardan çeşitli çıkarmalar ve anlamlı sonuçlar raporlayan, bu sonuçların yeni iş fırsatları ya da iş geliştirme için kullanılmasını sağlayan bir kuruluş. Geçtiğimiz yıl temmuz ayında yayımlanan raporu kadın yöneticiler adına hepimizce malum tespitlerde bulunurken, ilişki analizi oldukça aydınlatıcı.
Fortune 500 CEO’larının yüzde 8’i kadın. Her ne kadar küçük bir oran olarak görünüyor olsa da bu sayıyı doğru yorumlamak gerekiyor. Geçmiş yıllara göre kadın CEO oranının artış gösterdiğini ve bu durumun toplumsal cinsiyet eşitliği için pozitif bir bulgu olduğunu belirtmek gerek. Çünkü 2018’de bu oran, aynı grup için yüzde 4’ler seviyesinde seyrediyordu.
BoardEx tarafından çok daha geniş kapsamlı başka bir araştırma daha yapıldı. Dünyanın en önde gelen ekonomilerine sahip 20 ülkenin, toplam 1.675 halka açık şirketi incendi. Buradaki sonuçlara göre kadın CEO oranı yüzde 5’i oluşturuyor. Aynı araştırmada kadın yönetim kurulu üyelerine göz attığımızda ise bu oranın yüzde 28,2’sini oluşturduğunu görüyoruz. C-suite dediğimiz şirketlerin üst düzey yöneticilerinde ise kadın varlığı oranı yüzde 19,2.
Araştırmanın bir başka dikkat çekici metriğinin başını ise Fransa çekiyor. Buna göre menşei Fransız olan şirketlerin yönetim kurulunun yüzde 44’ünü kadınlar oluşturuyor. Fransa’yı aynı metrikte İtalya ve Birleşik Krallık yüzde 40’a dolaylarındaki oranlarıyla takip ediyor.
CEO’nun Yolu Nereden Geçiyor?
Yapılan birçok araştırmadan çıkan sonuçlar CEO’nun yolunun genel olarak ya operasyondan ya da finanstan geçtiğini gözler önüne seriyor. Bu iki departmanda ise yine erkeklerin egemen olduğunu görüyoruz. S&P’nin yaptığı bir başka araştırma da ise kadın ağırlıklı bir departman olan İnsan Kaynaklarından CEO’luk koltuğuna gelenler, Fortune 500 listesindeki firmalar içinde yalnızca yüzde 1,4’ü oluşturuyor. Pazarlama alanından CEO’luğa yükselenler ise ABD’de yüzde 9’ken, bu rakam Birleşik Krallık’ta yüzde 5’i oluşturuyor.
Kadınlar Nerede?
Kadınların konumlandığı ya da konumlandırıldığı pozisyonlar genel olarak CEO’nun yolunun nadir geçtiği departmanlarda oluyor. Örneğin Fortune 500’de İnsan Kaynakları deneyimi alıp CEO’luğa yükselenlerin oranının yüzde 1,4 olduğunu söylemiştik. Buna karşın olarak ABD’de İnsan Kaynaklarındaki kadın çalışan oranı yüzde 78’i oluştururken, bu oran Birleşik Krallık’ta da yüzde 72,5. Yine ABD ve Birleşik Krallık’ta sürdürülebilirlik, pazarlama, halkla ilişkiler, hukuk gibi departmanlardaki kadın oranları yüzde 50 ile yüzde 75 arasında değişiklik gösteriyor. Bu departmanlarda kadın egemen bir habitat oluştuğunu söyleyebiliriz. Ancak dünyanın her yerinde CEO’luk için potansiyel aday olarak kabul gören operasyon ve finans departmanlarındaki kadın oranı, yine aynı iki ülke için yüzde 19 ila yüzde 34 arasında. Dünya üzerindeki C-suite kadınların büyük çoğunluğu İnsan Kaynakları, halkla ilişkiler ve pazarlama alanlarında faaliyet gösteriyor.
Boardex yöneticisi Maya Imberg yeterli sayıda kadının CEO olacak şekilde deneyim kazanmadığını, üst düzey ticaret, operasyon ve finans rollerinde kadınların azınlıkta olması nedeniyle nihai bir CEO pozisyonu için sınırlı sayıda olası kadın aday olduğunu söylüyor. Imberg öte yandan geçmişe göre finans, operasyon ve satış departmanlarının üst düzey yöneticileri arasında daha çok kadının yer aldığını ve bu durumun uzun vadede daha çok kadın CEO göreceğimizin bir sinyali olduğu yorumunu yapıyor.
Türkiye’deki Kadın CEO’lar
Yazının bu kısmına kadar sıkça ABD ve Birleşik Krallık’tan bahsettik. Maalesef ülkemizde bu tarz araştırma çalışmaları yapan kurum ya da kuruluşlar yeteri kadar olmadığı için elimizde çok sağlıklı veriler olmayabiliyor. Ancak oranlı bir araştırma olmasa da birçok kuruluş kadın CEO’lar ile ilgili olarak çeşitli medya çalışmaları yapıyor. Onlardan biri olan Ekonomist Dergisi Türkiye’nin En Güçlü 50 Kadın CEO’su Araştırması yapıyor. 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’ne ithafen, mart ayında yayımladıkları araştırmayı şimdiye kadar 11 kez düzenlediler. 2023 yılının en güçlü kadın CEO’larından ilk üçü, sırasıyla şu şekilde:
- LC Waikiki Mağazacılık Genel Müdürü Berna Akyüz Öğüt
- Philip Morris Türkiye Genel Müdürü Filiz Yavuz Diren
- Pegasus Hava Yolları CEO’su Güliz Öztürk
Geçtiğimiz mart ayında yayımlanan verilere göre Türkiye’deki üst düzey ve orta kademe yönetici pozisyonundaki kadın oranı yüzde 20,7 oldu. Aynı verinin 2021 yılında yüzde 15,5 olduğunu da göz önünde bulundurursak, Avrupa’nın gerisinde olduğumuzu ama hatırı sayılır bir yükselişte olduğumuzu da belirtmek gerekecek.
Çamaşır Makinesi ile Gelen Özgürlük!
Paranın icadının sonuçlarından biri kadının eve geçişi oldu. Ticaret sahasındaki kadının başat rolü yalnızca doğurmak ve doğurmak olacaktı. Arta kalan vakitlerinde ise küçük spin-off hizmetler sağlayabilirdi. Asırlar boyunca devam eden bu devran, başta çamaşır makinesi olmak üzere evlere giren birçok beyaz eşya ile son buldu. Kadınların spin-off hizmetleri konusundaki işi iyice azaldı. Buna ek olarak çocuk ölümlerinin de azalması kadının daha az gebe kalmasının önünü açtı. Hayli zaman kazanan kadın görece özgürleşti ve kamusal alan için yeni bir insan kaynağı oluverdi. Sanayi devrimiyle hasıl olan vasıfsız iş gücü açığı da tüm bunlara eklenince, artık kadınlar da iş hayatında kendilerine yer bulmaya başladı. Yani bugün kadın CEO’ların erkeklere göre oranını konuşabiliyorsak, biraz da çamaşır makinesinin sayesinde!
